Veteriner Hekimlik hayvan hastalıklarının önlenmesi, bu hastalıklara tanı konulması ve tedavi edilmesi ile ilgili uzmanlık dalıdır. M.Ö. 2000’li yıllarda Eski Mısır ve Babil’de uzmanlık dalı olarak ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. Avrupa’da veteriner hekimlik eğitimi veren kurumların açılması 18. Yüzyılın sonlarında olmuştur.
Türkiye’de Veteriner Hekimlik
Türkiye’de veteriner hekimlik 19.yüzyıla kadar usta-çırak ilişkisi ile yetişmiş kişilerce yapılıyordu. Osmanlı Devleti’nden bu yana tam bir bilimsel nitelik taşımayan ampriklerce aktırıla gelen gözlem ve deneye dayalı bilgilerin yetersiz olması, tarım devriminin itici gücü ve ordunun hareket kabiliyetinin hayvana dayalı olması, Avrupa’da veteriner okullarının açılmış olup hayvan varlığı, refahı ve sağlığının garanti altına alınmaya başlamış olmasına bağlı üretim artışı, hayvansal ürünlerin küçük sanayi işletmelerinin hammaddelerini oluşturması gibi nedenlerle veteriner hekim ve veteriner okullarının eksikliği iyiden iyiye hissediliyordu.
Prusyalı Ordu Mensubu Yüzbaşı Helmuth Von Moltke (daha sonra Feldmareşal ve 1857-1888 Alman İmparatorluğu Genelkurmay Başkanı) Osmanlı ordusunda islahat yapmak üzere Sultan II.Mahmud tarafından ülkeye davet edilmiş, Osmanlı Devleti’nde askeri uzman ve danışman olarak görev almıştır. Moltke, islahat programına dair fikirlerini 1835 yılında padişaha sunmuş, “ordudaki hayvanların hastalıkları ve meydana gelen kayıplar sebebiyle veteriner okulu açılmalı” tavsiyesinde bulunmuştur. Prusya’dan İstanbul’da veteriner okulu açılabilmesi için yardım istenmiş, Prusya Prensi August, Hassa topçusundaki veteriner hekimlere, en az 3 yıl süreyle, avantajlı şartlarda İstanbul’a tayinini gönüllü olarak isteyen veteriner hekim olup olmadığını sormuş, Prusya’lı Veteriner Hekim Godlewsky tek başına gönüllü olarak İstanbul’a hareket etmiştir.
Askeri Baytar Mektebi (Askeri Veteriner Okulu)
Askeri Baytar Mektebi (Askeri Veteriner Okulu) 1842 yılında açılmıştır. Prusya Kraliyet Tugayı Veteriner Hekimi Godlewsky tarafından eğitim verilen okulun ilk devresinde dersler 12 öğrenci ve tercüman yardımıyla işlenmiş, dersler 3 yıl sonra 1845 yılında tamamlanmıştır. İlk devre eğitimi oldukça zor şartlar altında gerçekleşmiştir. Nedenleri; tercümanın konu hakkında bilgi sahibi olmaması sebebiyle Godlewsky’nin tercümandan önce notlar almasını daha sonra notları tekrar kendisine okumasını istemesi, derslerin ezberlenmek zorunda olması, öğrencilerin ancak Türkçeyi okuyup yazacak kadar öğrenim görmüş olmaları ve dersleri zorunlu olduğu için hevesli olmamalarından kaynaklanmaktaydı. Askeri Baytar Mektebi’nde öğretim süresi 1849 yılında 4 yıla çıkarılmış, Godlewsky Türkçeyi öğrendiği için dersler Türkçe işlenmeye başlamıştır. 1845 yılında eğitim-öğretim için 32 öğrenci mektebe gönderilse de bunlardan 15’i okuma-yazma bilmediği için mektebe kabul edilmemiş geriye kalan 17 öğrenci ile eğitime devam edilmiştir. Bu 17 öğrenci arasında Türk öğrenler dışında, Arap, Ermeni ve Arnavut öğrenciler de bulunmaktaydı. 1890 yılında, birinci ve ikinci sınıf öğrencilerine sınav yapılmış; başarılı olan dört öğrenci “Adil Mustafa, Mehmet Nuri (Ural), Hayrettin Arif, ve Ahmet/vefatıyla yerine İsmail Hakkı (Çelebi)” Alfort Veteriner Okulu’na gönderilmiştir. Bu öğrenciler 1895 yılında tekrar yurda dönmüştür.
Mülkiye Baytar Mektebi (Sivil Veteriner Okulu)
Mülkiye Baytar Mektebi (Sivil Veteriner Okulu) 1889 yılında kurulmuştur. Yarbay Veteriner Mehmet Ali Bey’in öncülüğünde 1880-1888 yıllarında çıkarılan veteriner hekimlik ve tarım alanında ilk süreli yayın olan Vasıta-i Servet adlı dergide sivil veteriner okulunun kurulması zorunluluğu defaatle kaleme alınmıştır. Mehmet Ali Bey ve arkadaşlarının çabaları 1189 yılında karşılık bulmuş Mülkiye Baytar Mektebi kurulmuştur. Mehmet Ali Bey müdürlüğünde eğitime başlayan okul 1893 yılında ilk mezunlarını vermiş, İstiklal Marşı şairi Mehmet Akif (Ersoy) okul birincisi olarak mezun olmuştur. 1909 yılında mezunlar arasından Fazlı Faik (Yeğül), Samuel (Aysoy), Hilmi (Dilgimen) ve Salih Zeki (Berker) ihtisas için Avrupa’ya göndermiştir. 1911 yılında yurda dönmeleri ile sivil okulun öğretim kadrosuna alınmıştır.
Baytar Mekteb-i Alisi, Yüksek Baytar Mektebi
Baytar Mekteb-i Alisi, Askeri Baytar Mektebi ve Mükiye Baytar Mektebi’nin 1921 yılında birleştirilmesi ile açılmıştır. Öğretim, Askeri Baytar Mektebi’nde devam etmiş, cumhuriyetin ilanından 5 yıl sonra, 1928 yılında okulun adı Yüksek Baytar Mektebi olarak değiştirilmiştir.
Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü
Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü 2291 sayılı kanun ile 10 Haziran 1933 tarihinde kurulmuştur. 30 Ekim 1933 tarihinde öğretime açılan Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde Baytar Fakültesi, Tabii İlimler Fakültesi, Ziraat Fakültesi ve Ziraat Sanatları Fakültesi ile eğitime başlanmıştır. Daha sonraki yıllarda Orman Fakültesi, Fen Fakültesi açılmıştır.
ANKARA YÜKSEK ZİRAAT ENSTİTÜSÜ KANUNU
Kanun No:2291 Tarih:10/6/1933
Madde 1 — Ziraat Vekâletinin murakabesinde (Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü) kurulmuştur. Enstitü hükmî şahsiyetli, bağışlama ve vasiyetleri kabule ehil ve mülhak bütçe ile idare olunan bir amme müessesesidir. Enstitünün malları Devlet malları ve tedris ve idare uzuvları da Devlet memurları hukukuna maliktir.
Madde 2 — Enstitü: tabiî ilimler, ziraat, baytar ve ziraat sanatları namile dört fakülteden mürekkep akademik bir müessesedir. Ders okutur, kendi sahasında ilmî ve fennî araştırmalar yapar, reyler ve fikirler verir ve neşriyatta da bulunur.
Baytar Fakültesi’nde 1934 yılından itibaren Arapça terimler yerine Latince terimler, “baytar” terimi yerine “veteriner” terimi kullanılmaya başlanmış, 1937 yılında “Baytar Fakültesi” adı “Veteriner Fakültesi” olarak değiştirilmiştir. 1939 tarihinde Fakültenin öğrenim süresi, o yıl girecek öğrencilerden itibaren beş yıla çıkarılmıştır. 1944 yılından itibaren “Veteriner Tarihi” dersleri verilmeye başlanmıştır.
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Kuruluşu
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi kuruluşu
1946 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk üniversite kanunu ile Ankara, İstanbul, İstanbul Teknik Üniversiteleri kurulmuştur. Yüksek Ziraat Enstitüsü 1948 yılına kadar öğretimine devam etmiş 1948 yılında Veteriner ve Ziraat Fakülteleri Ankara Üniversitesine, Orman Fakültesi İstanbul Üniversitesine bağlanmış, enstitü bünyesindeki Tabii İlimler Fakültesi, Fen Fakültesi, Ziraat Sanatları Fakültesi ise Ziraat Fakültesi ile birleştirilmiştir. Yüksek Ziraat Enstitüsü Veteriner Fakültesi 1948 yılında Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesine devredildiğinde Veteriner Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Selahattin Nejat Yalkı’dır. 8 Enstitü, 4 Ordinaryüs Profesör, 13 Profesör, 3 Doçent, 14 Asistan görev yapmaktadır. 1950 yılında, 1944’ten beri verilen Veteriner Tarihi dersleri için kürsü kurulmuş, kürsüye vekaleten Prof. Dr. Nevzat Tüzdil başkanlık yapmıştır. İlk asistan olarak da Nihal Erk görev yapmıştır.
Türkiye’de Veteriner Hekimlik (Kronoloji)
- 1935 Yzb.Helmuth Von Moltke | Osmanlı Ordusu’nda danışman, Sultan 2. Mahmut’a Islahat Tavsiyeleri“Ordudaki hayvanların hastalıkları ve meydana gelen kayıplar sebebiyle veteriner okulu açılmalı” tavsiyesi.
- 1842 Askeri Baytar Mektebi (Askeri Veteriner Okulu) açıldı.
- 1889 Mülkiye Baytar Mektebi (Sivil Veteriner Okulu) açıldı.
- 1921 Askeri Baytar Mektebi ve Mülkiye Baytar Mektebi birleştirilerek Baytar Mekteb-i Alisi adını aldı.
- 1928 Baytar Mekteb-i Alisi’nin adı Yüksek Baytar Mektebi olarak değiştirildi.
- 1933 Yüksek Baytar Mektebi Ankara’ya taşındı. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu. Yükzek Ziraat Enstitüsü Baytar Fakültesi açıldı.
- 1934 yılında bilimsel terimlerde Latince kullanılmaya başladı.
- 1937 Baytar Fakültesi adı Veteriner Fakültesi olarak değiştirildi..
- 1939 Öğrenim süresi 5 yıla çıkarıldı.
- 1948 Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi kuruldu.
Düzenleme, 26 Mayıs 2020:
Prof. Dr. Rahşan ÖZEN | FÜ Veteriner Fakültesi VHT ve Deontoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi işaretleri doğrultusunda Askeri Veteriner Okulu’nun tarih bilgisindeki yanlış düzeltildi. Ek bilgiler eklendi. Kaynaklar Eklendi.
Yararlanılan Kaynaklar:
Dr. Aytaç Ünsal Adaca | Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi | Veteriner Hekimliği Temel Bilimleri, Veteriner Hekimlik Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı
Prof.Dr. Nihal Erk, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi | Veteriner Tarihi ve Deontoloji Kürsüsü, Türkiye’de Veteriner Hekimlik Öğretiminin Başlangıcı ve Bugüne Kadar Geçirdiği Safhalar Üzerinde Yeni Araştırmalar
Prof. Dr. Nevzat Tüzdil, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi | Veteriner Tarihi ve Deontoloji Kürsüsü, Meslek 120nci Yıldönümünü Kutladı
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tanıtım Broşürü
Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Kanunu, Kanun No:2291 Tarih:10/6/1933
Yazar: M. Serhat KENEZ
Yayın Tarihi: 05.09.2012